Şefkatli Ebeveyn Günlükleri: 40

 Bilmek isteyen yola çıkar. 

Şefkatli Anne Günlükleri'ni yazmak, ebeveynlik amaçlarımı, önceliklerimi belirlememe, düşüncelerimin ve eylemlerimin farkına varmamı sağlıyordu. Sura Hart alıntıları bitince, sanki ters yönde yürümeye başlamışım gibi bir düşünce gelip çöreklendi içime. Yeniden konu üzerine düşünmek, yazı yoluyla düşüncelerimi tasnif etmek, eylemlerimin farkına varmak istedim. İşbu sebeple www.nonviolentcommunication.com sitesinde ücretsiz yayımlanan haftalık ipuçlarının rehberliğinde yeni bir günlüğe başlıyorum.

İpuçlarının çevirisi bana ait.

Şefkatli Ebeveyn İpuçları 

Hediyelerinizi özgürce verin. 

Çocuğunuza zamanınızı, dikkatinizi, ilginizi ya da başka bir hediye verdiğinizde bunu yapmak istediğiniz için yaptığınızdan emin olun çünkü vermenin doğasında neşe vardır. Eğer suçlu hissettiğiniz, görev gibi gördüğünüz ya da bununla bağlantılı düşüncelerle veriyorsanız bunun bir hediye olmadığını ve sonucu herkesin ödeyeceğini bilin. 

Haftanın mindful alıştırması

Bu hafta çocuğumla ilişkime hangi niyeti taşıyacağım?

Saygılı bir dil kullanarak kolaylıkla güvenli, dürüst ve aidiyet içeren bir ev ortamı yaratabilirsiniz. İhtiyaç duyduğunuz destek için Şiddetsiz İletişim Kitaplığı'ndan faydalanabilirsiniz. 

Ben ne düşünüyorum? Ne yapacağım? 

Çocuklar için en kıymetli hediyenin mecburiyetten uzak, içtenlikle verilen zaman ve ilgi olduğunu düşünüyorum. Maddi değeri olan nesnelerin verdiği haz çok anlık, uçucu. Evde biriken eşyalar da bir müddet sonra insana sıkışıklık hissi veriyor. Üstelik ebeveyn olarak şöyle bir çıkarım da yapıyoruz rahatlıkla. "O kadar oyuncağın, kitabın var ve sıkılıyorsun öyle mi!" Az çoktur şiarıyla bakacak olursak beraber geçirilen zaman satın alınan oyuncaklardan, götürülen etkinliklerden, kurslardan çok daha kıymetli ve akılda kalıcı. Anı biriktirmenin, nesne biriktirmekten daha etkili olduğu muhakkak. Bununla beraber bütün günü okulda ya da evde geçirmiş, ebeveynine olanı biteni anlatmak için sabırsızlanan, ya da sıkıntısını gidermek umuduyla onu dört gözle bekleyen, ya da kardeş çatışmasını aşmak için sizden medet uman çocuk varsa ve siz fırtına gibi eve giriyor, üzerinizi değiştirdiğiniz gibi sizi bekleyen işlere girşiyorsanız ne olacak? Çoğu kadın için işten eve gelmek, ikinci bir mesai, karşılığı olmayan bir emek. Eksiklerin görüldüğü, söylendiği, olanın dile getirilmediği bir alan. İş yerindeki üretimin maddi bir karşılığı var, oradaki emek maddi manevi gideriliyor ancak evdeki emek çoğunlukla görmezden geliniyor. Temiz çamaşırlar kendiliğinden katlanıp çekmecelere, pişmiş yemekler kendiliğinden buzdolabına yerleşmiş gibi bir sessizlik. Buna karşın henüz yapılmamış, sırası gelmemişler hemen size soruluyor. Bazen bu yoğunluğun içinde insanın içindeki şefkatli doğayı koruyabilmesi gerçek bir mucize. Şimdi bu satırları yazarken yeniden fark ediyorum. Akşam eve gittiğimde bir süre sessizlik içinde kalmak istiyorum. Günün bombardımanından arınmak, yalnız kalmak, çabasızca hareket etmek, sırayla, yapmak istediğim kadar, buraya bir uyaran geldiğinde, içimde ihtiyaç duyduğum yavaşlıktan çıkarak telaşla iş yaparken daha fazla multitask olmak istemiyorum. Kızımla bunun üzerine sohbet ederken o da bir okul gününü bitirmenin yorgunluğuyla eve geldiğini, bazen kendisini yorgun, bıkkın hissettiğini fark etti. Böyle hissettiğimizde birbirimizi durumdan haberdar etmeye ve birbirimize ihtiyaç duyduğumuz alanı tanımaya karar verdik. İkinci yarı yıl başlarken bu kararı hatırlatmak üzere onunla konuşacağım. Dinlenmiş ve arınmış bir zihinle ve bedenle iletişime başlamak, hediyelerimizi birbirimize cömertçe sunmamıza vesile olmasını diliyorum. 

Bir demet kitap...

Uzamış pandeminin hepimizin okuma alışkanlıklarını değiştiren bir etkisi oldu sanırım. Dikkatimi toplamakta kimi zaman zorlandığımı fark ediyorum. Okumak istediklerimiz her zaman okuyabildiklerimizden fazla. Yetişmek mümkün değil, biliyorum. Bunun ötesinde bir zihinsel yavaşlama, eline aldığını bitirememe hâli daha çok benimki. Hâl böyleyken çocuk edebiyatına yöneliyorum. Sevdiğim kimi çocuk kitapları hakkında küçük değerlendirmelerim burada. Belki kitaplığınıza eklemek istedikleriniz çıkar. 

Notabene Yayınları'ndan çıkan "Dünyayı Kurtaran Öfke"kendi halinde yaşayan Sophia'nın hayatını anlatıyor.

Sophia'nın hayatı evine ard arda gelen sığınmacı hayvanlar ve insanlar nedeniyle kaosa döner. Bu duruma öfkelenen Sophia her birinin küresel iklim krizi nedeniyle göç etmek zorunda kaldığını anlayınca sorunları çözmek için hükümetten yardım ister ancak ciddiye alınması pek de kolay olmaz. Sophia'nın öfkesi arttıkça hareket de dalga dalga yayılır. Bu resimli kitap çocuklara şartlar olumsuz göründüğünde dahi birlikte mücadele etmenin önemini anlatırken barışçıl ve şiddetsiz eylem planı örneği de sunuyor. Kitabının sonunda küresel iklim krizi hakkında bilimsel bilgiler veren bir bölüm ve dünyayı kurtarma eylem planı posteri yer alıyor. Anlattığı konunun ciddiyetine karşın çözüm önerisi ve umut barındıran bu kitabı sevdim. Okul öncesi ve ilk öğretim seviyelerinde iklim konularını ele alırken incelenmek, içinden etkinlik çıkarmak için uygun. Tavsiye ediyorum.

İdil okulun ilk haftası alışamadığı, annesinden ayrıldığı için ağlarken tüm arkadaşların kapıldığını düşünüyor. 2. sınıfa geçtiğinde dahi durumun değişmediğini fark ediyor. Ona düşen yedek arkadaşlık. Yedek arkadaş olmaktansa yalnızlığı yeğleyince okulda kendisi gibi başka çocukların da olduğunu fark ediyor. Okula yeni gelen rehber öğretmenle bir proje geliştiriyor. Nöbetçi oyun arkadaşlığı. Arkadaşı olmayan çocuklar isimlerini kumbara gibi bir kutuya atıyor. Rehber Öğretmen isimleri günün nöbetçisine söylüyor ve oyun başlıyor. Çünkü hiçbir çocuk oyunsuz ve arkadaşsız kalmamalı. Yalnızlık, dışlanmak ve bu süreçten güçlenerek çıkmak, bu farkındalığı, eşsiz armağanı ihtiyacı olanlarla paylaşmak üzerine tatlı bir hikâye. 

Teo can sıkıntısıyla geçen birkaç günün ardından can sıkıntısının nedenlerini ve aşmanın yollarını öğreniyor. Birbirinin aynı gibi görünen her güne merakla, heyecanla bakmanın o günü farklılaştıracağını deneyimliyor.
Unutma sıkılmak sadece bir uyarı! Yaptığın işe mola verebilir, bu deneyime tüm duyularınla katılırsan farklı bir yan bulabilirsin.
Denizin tadı yüzmekle, müziğin tadı dansla, okulun tadı arkadaşlara katılmakla çıkar. 

Mükemmel Elin ve Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan Jamie'nin bağımsız akan hikayeleri onların üvey kardeş olarak aynı çatı altında yaşamalarıyla devam ediyor. Anlatı ileriye doğru akıyor, her çocuk kendi hikâyesini "ben" diliyle anlatıyor. Bu sayede her iki kahramanın iç dünyası bize geçiyor. Mükemmel olursa anne ve babasının yeniden bir araya geleceğini uman Elin'in duygularını, düşüncelerini ta içeriden gördüğümüz için o baskıyı, Jamie'nin eve gelişiyle hayallerinin nasıl yıkıldığını görüyoruz. Aynı şekilde DEHB yaşayan bir bireyin iç dünyasını, kendisini dizginleyememesini, dışarıdan baş belası gibi görünürken içeride yaşanan kaosu ve doğru yaklaşımı da görüyoruz. Romanın ele aldığı zor konular yalnızca boşanma sonrası çocukların yaşadığı sıkıntılar, yeni kurulan aileler, zoraki üvey kardeşlik değil. Romanda sınıf ortamı, okulda yaşananlar da epey yer tuttuğu için akran zorbalığı, popülerlik meselesi, dışlanmak gibi meselelere de değinilmiş. Buradaki örnekler üzerinden doğruyu, yanlışı, seçenekleri görmek, çocuk okurun bu konular üzerine düşünmesine de vesile olacaktır. Çocuk edebiyatı zor konuları ele alıp bunu da akıcı, maceralı bir metnin içine yedirip sunduğunda genellikle iyi sonuçlar ortaya çıkıyor. Edebiyat da amacına ulaşıyor. Bize uzak görünen deneyimlere tanıklık ediyor, beceriksiz, sakar, ezik gibi etiketlerin ardında yatan güzellikleri, iyilikleri, oradan doğabilecek sonsuz potansiyeli görüyoruz. Okumak gibi pasif görünen bir eylem, bizde değişime yol açabiliyor, etrafımıza daha esnek bakabilme olanağı sağlıyor. Genç Timaş isabetli kitap seçimleriyle sevdiğim, beni hayal kırıklığına uğratmayan bir yayınevi. Henüz tanışmadıysanız okuma listelerinizi oluştururken göz atmayı unutmayın.

Aile içi İletişimsizlik, akran zorbalığı üzerine etkileyici, düşündüren bir gençlik romanı.
Defne ve ailesinin hayatından kısa bir kesiti anlatıyor. İkili bir anlatım var. Odasında baygın bulunan Defne'ye acilde müdahale, anne Emel'in kızının günlüğünü okuması şimdiki zaman hattını oluştururken, günlüğün kendisi geçmişi anlatıyor. Ben diliyle bir ergenin ağzından yazılan günlük en çok da ebeveynlere sesleniyor. Ergenlik denilen o zor geçişi ne kadar anlıyoruz, dinliyoruz? Kitabın umutlu bir sonu var. Yeni bağlar kurarak onarmak, çaresizliği yenmek, "Dur!" deme cesaretini göstermek de mümkün. Tüm bunları bize en hızlı kurmacalar gösteriyor. İyi ki...

Deniz'in Türkçe dersinde okuyacağı kitaplardan biri.
Greta Thunberg'in hikayesi, çocukları küresel iklim krizi hakkında bilgilendirirmekle kalmıyor, onun kararlılığı ve adanmışlığını bir örnek olarak sunuyor, büyük şeyler yapmak için çok küçük olmadıklarını hatırlatıyor ve eyleme geçmeye çağırıyor. Çocuktan çocuğa güçlü bir davet bu. Sınıf ortamında birlikte okumalarının doğuracağı eylemliliği şimdiden merak ediyorum.

Akran zorbalığı, kardeş didişmesi, kıskançlık, can sıkıntısı, kayıplar, ölüm gibi evrensel konuların işlendiği öykülerde Peter düşle gerçek arasında gidip geliyor sıkça. Peter'ın gerçeküstü evreni başına iş açmıyor. Tam tersi kavrayış, çözüm buradan geliyor.
En çok Peter'ın bir kurtarıcı aramamasını sevdim galiba. Düşleri, hayalleri içinde kaybolurken, düşünceyi bir anahtar gibi kullanmasını, bu anahtarla kendi algısını, anlayışını genişletmesini, felsefi bir sorgulamayı başlatabilmesini, ilerletip sonuçlar çıkarabilmesini...

 

Öykü kahramanları çoğunlukla kendi yollarını bulma, kendilerine dayatılanlar yerine hayallerinin peşine düşme derdinde olan,  aileleriyle ya da kendileriyle yüzleşip olağan sonucuna katlanacakları seçimler yapma arifesinde olan kimseler. Baskı, hayatın güçlükleri hepimiz için birer eşiktir. Ya gücümüzü fark eder, içimizdeki potansiyeli görür, bunu harekete geçirir ve büyürüz ya da kaderimize razı gelir, kabullenir, siner, donarız. Olmayan Şeyler'de ele alınan öyküler çoğunlukla bu türden eşik anları içerisinden yazılmış öyküler. Tespit et, yüzleş, harekete geç dedirten anların içinden seslenen yazar, belki de genç okuru kendi akranlarının müşkül durumlardan çıkma hikâyelerine ilgi duymaya, oradan gelecek deneyimi kendi zihninde evirip çevirerek okumaya eşlik etmeye davet etmektedir. Her metin okura uzatılan bir davetiye olduğuna göre Füsun Çetinel'in davetine icap edenleri çok olsun.

İşbirliği Şart

 

Pandemi nedeniyle son bir buçuk yıldır ev içlerine tıkılan ve çevrimiçi eğitime devam eden çocuklar, bu öğrenim yılında yeniden okullarına döndü ve ilk ara karnelerini aldı. Tam zamanlı yüz yüze eğitime başlamak, gün boyu maskeyle öğrenim görmek, uzayan okul saatleri, evde geçirilen sürenin kısalması, ders ve ödev yükünün artması... Tüm bunların yanı sıra kendini virüsten koruma çabası… Çocuklar duygusal olarak belki de hiç olmadıkları kadar zorlandıkları bir sürecin içinden geçiyor ve yeniden uyumlanmaya çalışıyor. Bununla beraber rekabet, okul sınav sonuçları üzerinden yürüyen yarış, merkezi sınavlara yönelik yoğun çalışma kaldığı yerden devam ediyor. Başarı ve başarısızlık karneler ve sınav sonuçları aracılığıyla ilan ediliyor. Alınan eksik puanlar çocuklar nezdinde nereleri güçlendirmesi gerektiğine dair bir uyarı olarak görülmüyor. Başaramama kaygısı, sınavlardan korkmak, ödevlerden bıkmak gibi sonuçlar doğurmayı sürdürüyor.

Bu yazıda amacım, sistemi eleştirmek, ödül ceza yöntemini yermek ya da “Peki ya öğrenmenin, merak etmenin heyecanına ne oldu?” diye sormak değil. Enerjinizi verimsizce, olumsuz, eksik yanlarda tutarak çocuklarınızda bu inanışları daha da köklendirmenizi istemem. Çünkü nöropsikolojik çalışmalar, verilen mesajların bizi şartlandırdığını, çalışmalarımızı, dünyayı algılayışımızı belirlediğini, davranışlarımız ve gerçekliğimiz üzerinde sonuçları olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla davetim, başınızı başka bir yöne çevirmeniz için. Bir çocuk kitabı aracılığıyla çocuklarınıza okul hayatında başarının temelini oluşturan beceri ve alışkanlıkları kazandırmak için basit ama etkili stratejiler göstermeye, bunları birlikte uygulamaya var mısınız? Umarım, cevabınız “Evet”tir  çünkü çocuklara başarmanın, kendi gelişimini izlemenin hazzını verebildiğimizde, öğrenmenin, merak etmenin kendiliğinden geleceğini, bu sayede okula, ödevlere, sınavlara bakış açılarının değişeceğini, kaygı ve stres seviyesinin düşeceğine canı gönülden inanıyorum.

Ada'nın Planı Okuyan Koala’dan yayımlanmış APA (Amerikan Psikoloji Derneği) onaylı bir resimli kitap. Kitabın alt başlığı “Ödev Yapmak ve Düzenli Olmak Aslında O Kadar da Zor Değil”. APA, binlerce araştırmacı, eğitimci, klinisyen, danışman ve öğrencilerle bilimsel çalışmalar yapan dünyanın en büyük psikoloji topluluğu. 1997 yılından itibaren bünyelerine kattıkları Magination Press aracılığıyla 4-18 yaş arası çocuk ve gençlere, büyüme dönemlerinde karşılaştıkları okul yaşantısı, korkular, dikkat eksikliği, depresyon, öfke ve kızgınlık gibi zorlu duygularla başa çıkma, yeni kardeşin doğumu, boşanma, yas gibi kayıplarla ilgili resimli kitaplar sunuyor. Çocukları bu konuyla ilgili bilgilendiriyor, günlük yaşamlarına adapte edebilecekleri pratik çözüm önerileri sunuyor. Hikâyelerin sonunda yer alan “Ebeveynlere ve Eğitimcilere Not” bölümü kitapları okuyan yetişkinlere yönelik. Kitapların içeriği ve çocuklara nasıl rehberlik edileceği bilgileri burada yer alıyor. Görüldüğü üzere kitapların hedef kitlesi yalnızca çocuklar değil. Ebeveynler, çocuklarla çalışan öğretmenler, sosyal hizmet uzmanları, pedagoglar, psikologlar için de kaynak niteliği taşıyor. Okuyan Koala bünyesinde yirmiden fazla APA onaylı kitap mevcut.

Jeanne Kraus’un yazdığı, Charles Beyl’in resimlediği, Selim Yeniçeri’nin çevirdiği Ada’nın Planı’nı 6-12 yaş grubu çocuklara çalışma becerileri kazanmak ve ödev yapmayı kolaylaştırmak amacıyla yazılmış bir kişisel yardım kitabı olarak görmek mümkün.

Kitap Ada adlı kahramanı tanımamızla başlıyor. Ada akıllı, kitap okumayı, bulmaca çözmeyi ve dört işlem yapmayı seven bir çocuk. Bununla beraber okulda dikkatini dağıtacak çok şey var. Bu yüzden okulda anlatılanları dinlemekte, derste verilen sürede işlemleri bitirmekte ya da yazmakta, evde ise ödevleri tamamlamakta zorlanıyor. Ev ve okul arasında getirip götüreceklerini yönetme işi ise tam bir kaos. Ada’nın okul günleri hayal kırıklıklarıyla dolu, gerçek bir karmaşa. İşte bu yüzden öğretmeni her gün, okul çıkışında onu rahatlatmak için “Yarın yeni bir gün Ada,” diyor. Ada  dikkatini vermeyi, dinlemeyi, her şeyi hatırlamayı, sorumluluklarını yerine getirmeyi çok istiyor. Başa çıkmakta zorlanınca öğretmen ve ebeveyn işbirliğiyle okulda ve evde yürütülecek 10 adımlık eylem planı devreye giriyor. Hikâye bu noktadan itibaren önce okulda, sonra evde yapılması tavsiye edilen on adımın açıklanması, Ada'nın çabası, değişimi, gelişimini göstererek devam ediyor. Temiz bir sıra, odaklanmak için gizli hatırlatıcılar, çalışma arkadaşı, günlük hedefler, sakin çalışma alanı vb. küçük ama işlevsel tavsiyelerin Ada üzerindeki dönüştürücü gücünü görmek, çocuk okurları harekete geçirecektir. Onların hevesini, kararlılığını, eylemliliğini desteklemek için işbirliği şart! Unutmayın, iyi alışkanlıklar her zaman kendiliğinden gelmez. Basit ve etkili stratejiler öğretmenin ve bunları sürdürmesi için de yardım etmenin, tepeden bakarak nasihat etmekten çok daha fazla işe yarayacağından hiç kuşkum yok. Belki deneme sırası şimdi sizdedir.

Ada’nın Planı çizgi roman gibi hazırlanmış. Yazı görsel dengesi, görselden yana. Bu sayede okuma geniş bir yaş aralığına yayılıyor. İlkokul seviyesinde dahi kolay bir okuma sunuyor. Kitapta yer alan görseller,  bu adımların bir poster gibi çocuğun zihninde kalıcı imgelere dönüşmesini sağlıyor. Ada’nın Planı’nı, bir kez okunup geçilecek bir kitap olmaktan ziyade bir kaynak kitap olarak görün. İhtiyaç durumunda adımları hatırlamak için göz atmayı da ihmal etmeyin derim.        

* Bu yazı ilk kez 25 Ocak 2022 tarihinde Parşömen Sanal Fanzin'de yayımlanmıştır.                                                                                          

 

Nasıl Yazar/Şair Oldum? (66)

  Yazmak, yazar olmak, ucu çocukluğa kadar gidip dayanan, hiç bitmeyen, ömür boyu çaba gerektiren bir uğraş. Yazarların yazmak ve yazar olmakla ilgili içlerinde uyanan en erken hatıradan, ilk ürünlere, yayımlanmış eserlere ve geleceğe uzanan yolculuklarını onların ağzından Yazmak, yazar olmak, ucu çocukluğa kadar gidip dayanan, hiç bitmeyen, ömür boyu çaba gerektiren bir uğraş. Yazarların yazmak ve yazar olmakla ilgili içlerinde uyanan en erken hatıradan, ilk ürünlere, yayımlanmış eserlere ve geleceğe uzanan yolculuklarını onların ağzından dinlemek, sizi de bu serüvene dahil etmek istedim. Buyurun.

Tuğba Gürbüz

Hacer Kılcıoğlu

YAZARSIN DEDİLER, İNANMADIM…

İki binli yılların başıydı. Hayatımda şöyle bir dönemdeydim: Yirmi yıl İngilizce öğretmenliği yaptıktan, iki çocuğumu büyüttükten sonra emekli olmuş ama emekli olmak düşüncesini reddetmiş, bir çocuk evi açmıştım. İçimdeki yetişkin kadın, “dinlen artık,” diyordu, haylaz kız ise, hadi oynayalım havasında…

Onları birbiriyle anlaştırmaya çalışmaktan yorgun düşmüştüm.

Çocuk evimdeki çocuklar yetişti imdada. Her gün çılgın bir hikayeyle geliyor, beni neşelendiriyorlardı. Doğum günü için babasına ne almış Ceren biliyor muymuşum? Bilmiyordum. Bir şey almamış da, Tanrı’ya yalvarmış, lütfen babama saç gönder.

Hikayeler… Hikayeler… Ben onlarla neşelenirken içimdeki haylaz kız, kendi çocukluğuma dair neşeli hikayeleri anımsatmaya başladı. Harikaydı onlarla buluşmak. Unutulmasınlar istedim ve yazmaya başladım. Everest Yayınlarından Ben Eskiden Çocuktum ve Jale’yle Konuşmak çıktı ortaya. Okurlar, “yazarsın sen,” dediler, inanmadım. Çocuklar için yazmalısın, dediler, inanmak istedim. Çocuklar için yazmak epey riskliydi. Ne demişler, kediyle yaşıyorsan tırmığa razı olacaksın. Ürktüm başlangıçta, ne yalan. Ama kitaplarım harika yayınevleriyle buluşunca, çocuk okurlar kitaplarımı sevince… Dünyalar benim oldu. Günışığı Kitaplığıyla, Perşembeleri Çok Severim ile başlayan, (10. Kitap: İyi Günler Eczanesi) serüven çok iyi geldi bana.

Kitaplar beni çocuklara, ışıl ışıl günlerle dolu çocukluğuma ve kendime yaklaştırdı. Hayatın hüznüyle baş etmeyi öğretti.

Daha ne olsun? Dahası iyilik güzellik.

*Bu yazı ilk kez 17 0cak 2022 tarihinde Parşömen Sanal Fanzin'de yayımlanmıştır. 

Nasıl Yazar/Şair Oldum? (65)

 Yazmak, yazar olmak, ucu çocukluğa kadar gidip dayanan, hiç bitmeyen, ömür boyu çaba gerektiren bir uğraş. Yazarların yazmak ve yazar olmakla ilgili içlerinde uyanan en erken hatıradan, ilk ürünlere, yayımlanmış eserlere ve geleceğe uzanan yolculuklarını onların ağzından dinlemek, sizi de bu serüvene dahil etmek istedim. Buyurun.

BÜYÜLÜ ORMAN

Küçük bir kasabada büyüdüm. Çocukluğumun geçtiği bu kasabada kitapçı yoktu. Sadece bir tane gazete bayii vardı. Her hafta oraya “Lorel ile Hardi”nin çizgi romanını almaya giderdim. Bazen bayiinin sahibi, beni karşıdan görünce, kapıya çıkar “Senden başka gelen kız çocuğu yok. Aferin sana!” diyerek çizgi romanı elime tutuştururdu.

Babam okumaya olan ilgimi fark etmiş olmalı ki ayda bir kasaba dışına çıkıp kucak dolusu kitapla dönerdi. Benim kanım şu yönde: Bir sabah kalkıp yazar olmaya karar vermiyorsun. Engin sulara ulaşmak için, ufuk aydınlığını takip eden caretta caretalar gibi, yazmaya eğilimli olan insan da edebiyatın ışığı nerdeyse oraya çeviriveriyor dümenini.

Üniversite yıllarından sakladığım bir kutu dolusu üstü yazılı peçetem var. Dört yıl boyunca kafede, evde, hangi mekânda kimlerle oturup ne sohbet ettiysek o güne özel ne hissetiysem yazdım. Kendi yazdığım yetmiyormuş gibi yanımdaki arkadaşlarıma da yazdırdım. Şiir defterimi kaybettim ama peçete kutusunu itinayla saklıyor, zaman zaman önüme döküp okuyorum.

Okul öncesi eğitim öğretmenliğimin zihnimde hikayeler filizlenmesinde etkisi olsa da ilk yazma deneyimimin ilkokulda tuttuğum şiir defterim olduğunu belirtmek isterim. Her gün şiir yazardım ve sayfalarının kenarlarını konuya uygun süslerdim. Keşke kaybolmasaydı. Kim bilir ne saf, ne içten kelimelerle dökmüşümdür içimi. Yaş ilerledikçe yazma edinimi kendini farklı şekillerde ortaya koymaya başlıyor. Bir dönem düzenli günlük tutmalar, bir dönem okul gazetesinde yazmalar, şarkı sözleri, mektuplar, dergilere gönderilen öyküler.

Yavru carettanın suyla kavuştuğunda duyduğu heyecan gibi, ilk kitabım çıktığı günden beri yazma serüveninin büyüsü ile gözlerimi açıyorum her güne. Bazen kahvaltı sofrasındaki bir zeytin çekirdeği öyküye dönüşüyor, bazen de ağacın dalındaki karganın bana anlattığı öyküyü duyuyorum kalbimde.

Yazmak, büyülü bir ormanda gezmek gibi. Her gezi yeni bir macera. Bu ormana bir kez giren çıkamaz. O zaman yazmaya devam!

                                                                                           Filiz Gündoğan 

* Bu yazı ilk kez 10 Ocak 2022 tarihinde Parşömen Sanal Fanzin'de yayımlanmıştır. 

Nasıl Yazar/Şair Oldum? (64)

Yazmak, yazar olmak, ucu çocukluğa kadar gidip dayanan, hiç bitmeyen, ömür boyu çaba gerektiren bir uğraş. Yazarların yazmak ve yazar olmakla ilgili içlerinde uyanan en erken hatıradan, ilk ürünlere, yayımlanmış eserlere ve geleceğe uzanan yolculuklarını onların ağzından dinlemek, sizi de bu serüvene dahil etmek istedim. Buyurun.

                                                              

                                                                   Anlatma İhtiyacı

Henüz oldum mu, bunu bilmem şimdilik olanaksız. Bu sorunun yanıtını -kendime- nasıl verebilirim? Belki sorular sorarak ilerleme kat edebilirim.

Yazıyorum, evet, kitaplarım da var ama henüz gerçek bir yazar sayılır mıyım? Yazar olmanın bir eşiği varsa eğer, ben o eşikten nerede ve nasıl atlamış olabilirim? Sanırım yıllar içinde bu alandaki ısrarıma, istikrarıma, yazdıklarımın iyi olup olmadığına bakarak okur dediğimiz kimse karar verecektir buna.

Yazmaya nasıl başladığımı düşündüğümde aklıma gelen birkaç şey var tabii. Dilerseniz kısaca onlardan bahsedeyim.

Neden yazıyorum ya da yazma ihtiyacım nereden ileri geliyor, sorusunu kendime sorduğumda bunun birden çok nedeni olabilir: Bir iz bırakmak, ölüme meydan okumak, ölümden sonra da yaşamak, kalıcı olmak… Hadi canım! Böylesi bir bilinçle yazmaya başlamadım ben. Ama derinlerde bir anlatma ihtiyacı hep vardı.

İnsanın yazmak için önce kendi içine bakması gerekiyormuş. İçindeki derinliğe baktığında orada ne görüyorsun? Ne gördüğün ve ne duyduğun önemlidir, çünkü yazacaksan anlatacak sözün de olmalıdır. Nasıl algıladığımız ve bizde kalan tortuyu yontarak nasıl aktardığımızla ilintilidir bu.

Çocukluğumdan itibaren sayılarda değil sözcüklerde başarılıydım. Duyguları, hayalleri, ayrıntıları ve bakış açılarını önemsedim. Eğitimimi de yeteneklerim doğrultusunda, Sosyal Bilimler alanında tamamladım. Günlükler tuttum, uzun uzun mektuplar yazdım. Sadece kendime yazdığım metinlerim vardı.

Aslında beni yazmaya yönlendiren ilk isim, geçtiğimiz yıl aramızdan ayrılan Türk basınının değerli kalemi Bekir Coşkun’dur. Henüz tıfıl bir mezunken, onun asistanı olarak neyi nasıl yapacağımı pek de bilemezken, içimdeki yazma ışığını fark etmemi sağlamıştır. İlk yazma seminerlerini kendisinden aldığımı söyleyebilirim. Fakat zaman ilerledikçe onun küçük bir kopyası olmaya başladım ve o günlerde sevgili yazarım Necati Tosuner’in “Kendine bir yazar seç ama ondan farklı ol,” sözünü henüz bilmiyordum. Bir ayrıma geldiğimi anladığımdaysa kendi yolumu çizebilmek, iç sesimi kurabilmek, üslubumu ve yazdıklarımın türünü belirlemek amacıyla yaratıcı yazarlık atölyelerine katıldım. Atölyelerde öğrendiğim kısaca şuydu; kalemim kısa öykü türüne yatkındı ve görmesini bilirsen odağında insan olan öyküde tema her yerde karşına çıkabilirdi.

Peki, atölyeler bir insanı yazar yapabilir miydi?

Elbette, yazarlığın öğretilemeyecek yönleri olduğunu bilerek katılıyoruz o derslere. Üniversitedeki hocalarımdan dil bilimci Emin Özdemir, “düş gücü, duyarlık, sabır ve yazma cesareti”nin yazarlığın öğretilemeyecek yönleri olduğunu söylemişti. Öğretilebilen yönü ise iyi metinler oluşturabilmekti. Homeros’tan bugüne el atılmamış hiçbir konu kalmamış, hemen hepsi yazılmışsa, o halde ben ne yazacaktım? İlk anda bana düşen bizden öncekilerin izine bakmak ve o ize basarak ilerlemekti. Sonrasında beslendiğim alanları belirlemek, algı kapılarını açık tutmak, imge oluşturmak, bilinçaltıma kaydettiğim öğeleri geri çağırırken canlandırma ve hayal etme gibi öğelere baş vurmaktı. Yaşamın bendeki kalıtlarını kendimce yeniden söyleyebilmenin bir yolunu bulmaktı. Çoğunluğun göremediği, işitemediği ayrıntıları seçip almak ya da hayatın tekrar eden yönünü farklı bir bakış açısı ve üslupla dile getirmek beni farklı kılabilirdi. Artık “İç dökmelerin vaktinden geçme”nin sırasıydı, hatta salt anlatıcı olmaktan öte, devreye edebi kaygılar da girmeliydi. Sonuçta atölyelerde fazlalıklardan kurtulmayı, metinlerimi sadeleştirmeyi öğrenirken, bir yazma ve okuma disiplini de geliştirdim.

Sonrasında dergiler, ortak kitaplar ve seçkilerde yer aldım. Üyesi olduğum Egeli Kadın Yazarlar Platformu’nun projelerine katıldım. İlk öykü kitabım, bu uğraşılardan sonra doğdu. İyi bir öykücü olma yolundaki ilk adımlarımı böylece atmış oldum.

Bir yandan Ankara Hürriyet’e edebiyat röportajları hazırlıyordum. Yazarlığım röportajcılığımı besledi, röportajlara hazırlanmak için yazarların eserlerini incelerken kendi metinlerime de farklı bir gözle bakabilmeyi öğrendim. Bu sayede çoğaldım, zenginleştim. Ardından ikinci öykü kitabım raflardaki yerini aldı.

Evet, bir süredir yazıyorum ve dünyayı bir kadın olarak deneyimliyorum. Evlat, kardeş, sevgili, eş, yazar kimliklerime ait roller ve sorumluluklar birbiriyle çakıştığında yeteneklerimin farkına varıyorum. Şartlar beni planlı programlı olmaya zorladığında -ki bunu annemin hastalığını yönetmeye çalışırken ziyadesiyle deneyimledim- stres altında çalışabiliyor, aynı anda birden fazla işi yapabiliyorum. Yazarken alınan bir haz duygusu var, o anda hiçbir şeyin bunun önüne geçmesini istemiyor insan. Ama hayat bunu bir çırpıda söylemek kadar kolay yaşanmıyor maalesef, her koşulda üretmeye gayret ediyorum. Dil arayışım ve üslubumu oluşturma konusundaki kaygılarım elbette ki devam ediyor, edecek ve etmeli de. Kendini bilmeye, insanı anlamaya doğru götüren bir yol bu. Öyle seziyorum ki daha anlatacaklarım var. Hepimizin kafasında dönüp duran hikâyeleri var, paylaştığı ya da kendine sakladığı…

Sonuçta, edebi kaygılar olsun ya da olmaksızın hepimiz aynı yere varıyoruz, anlatma ihtiyacına! İşte, o noktada kalemimi iyileştirmeyi kendimden esirgemeyi düşünmüyorum.

Esme Aras

*Bu yazı ilk kez 17/12/2021 tarihinde Parşömen Sanal Fanzin'de yayımlanmıştır. 

NEHİRDEN GELEN ARMAĞAN

 

Çocuklar belli bir yaşa gelince ilk sosyalleşme kurumu olan aileden çıkar ve eğitim almak üzere okula gider. Okul,bilgi ve becerilerin kuşaktan kuşağa aktarıldığı eğitim kurumudur. Bununla beraber okulun işlevi yalnızca bilgiyi aktarmak değildir. Pek çok örtük işlevinden birisi de bireylerde “istenen” davranışların yaratılmasına hizmet etmektir.

Çocuklar okulda okumayı, yazmayı, konuşmayı ve diğer temel becerileri edinirken, kendilerini rekabetçi bir ortamda buluverirler. Okul, bu rekabeti, başarının olumlu sonuçlarını göstererek meşrulaştırır, yani bir diğer deyişle ekonomik kazanç ve statü vaat eder. Öğrenciler bu yolla “istenen” davranışları sergilemeye teşvik edilir. İstenen davranışlar bir standart gibi çocukların önünde belirir. Standartın üzerinde kalan çocuklar doğal olarak el üstü tutulurken, altında kalanların okul hayatı çekilmez bir hâl alır. Kimi fiziksel farklılıklar bu durumu daha da çetinleştirir, örneğin kekemelik.

Kekemelik, en yalın hâliyle kişinin akıcı konuşamamasıdır. Kimi zaman fiziksel kaynaklıdır, kimi zaman duygusal. Kekemeliğin ayıplanacak, kınanacak, alay edilecek bir yanı yoktur. Buna karşın çoğu kişi için kekeme birini dinlemek çok da kolay değildir.

Dilin ve sesin sınırlarının zorlandığı, alışık olunan akışkanlığı sağlayamayan konuşma karşısında, ilgimindağıldığını, takip etmekte güçlük çektiğimi, konuşmayı tamamlama eğilimine girdiğimi fark edebilirim. Yetişkin olduğum için bu davranışı sergilememin karşımdaki kişinin işini kolaylaştırmayacağını, kendisine duyduğu güveni tepetaklak edeceğini tahmin edebilir, dikkatimi akışkanlığın yitimi yerine konuşulanlara vermeye çalışabilirim. Kelimeler, ağza, dile çarpsa da, bir araya toplanması zaman alsa da oradadır, birbirinin üzerine birikecek ve gücünden bir şey kaybetmeden bana ulaşabilecektir. Peki ya üzerine düşünerek, bilinçli çaba göstererek anlamaya çalıştığım kekemelik hâliyle daha küçük yaşlarda, “istenen” davranışların normal, “istenmeyenlerin” anormal sayıldığı bir sınıf ortamında karşılaşsaydım ne olurdu?

Sesleri dilediğince çıkaramayan sınıf arkadaşıma güler miydim, alay eder miydim, alay edenlere karşı koyabilir miydim? Bugünden bunların cevabını vermek güç. Belki de bu konuda en doğru, en kalbimize işleyen ve bizde dönüştürücü sonuç yaratan cevabı yalnızca bu deneyimin içinden geçenler verebilecektir, Jordan Scott gibi.

Jordan Scott, o çocuklardan biri. Çam ağacındaki Ç’nin köklerini ağzının içine saldığı, K harfinin bir karga gibi boğazına tutunup kaldığı, aydaki A’nın dudaklarına onu inleten bir sihir serptiği, her sabah ağzına yapışan bu seslerle uyanan, okulda sınıfın en arkasına saklanan, söz sırası ona geldiğinde tüm sınıf arkadaşlarının dönüp baktığı kekeme çocuk. Scott, bu döngüden çıkmayı başardığı günü şöyle aktarıyor:

Çocukken, babam bazen, “kötü konuşma günleri”nde beni okuldan alır ve nehre götürürdü. O günlerde ağzım işlemezdi. Her sözcük acı verir, sınıf arkadaşlarımdan gelen kahkahalarsa dayanılmaz olurdu. Sadece sessiz kalmak isterdim. Nehir boyunca taş sektirirdik, somon balığını bekler, böcekleri bulur ve böğürtlenleri toplardık tek söz söylemeden.

Bir gün suyun kıyıya vuruşunu izlerken babam şöyle dedi: “Suyun nasıl hareket ettiğini görüyor musun oğlum? Sen de işte öyle konuşuyorsun.”

Bu yeni imge ve dil sayesinde kekemeliğine bambaşka gözlerle bakmayı öğrenen Jordan Scott, yıllar sonra hikâyesini “Nehir Gibi Konuşurum” adlı, resimli kitapla paylaşmış. Bir şairin dilinden çıkan hikâye yine bir şair, Gonca Özmen tarafından Türkçeleştirilmiş. Kırmızı Kedi Çocuk tarafından yayımlanan kitap “New York Times Yılın En İyi Resimli Çocuk Kitabı-2020” ve “Schneider Aile Kitap Ödülü- 2021” ödüllerinin de sahibi.

Hikâye kekeme bir çocuğun okula gitmek üzere hazırlanırken yaşadığı kaygıyı, sınıfta işlerin nasıl daha da kötüye gittiğini gösteriyor. Herkesin dünyadaki en sevdiği yer hakkında konuşması gerektiği “kötü konuşma günü”nün ardından babası oğlunun yaşadığı sıkıntının farkına varıyor ve onu nehir kenarına götürüyor. Sessizlik ve babayla yalnız kalmak iyi hissettirse de kötü konuşma gününün hatıraları üşüşüyor anlatıcının zihnine, izleyen gözler, kıkırdayıp gülen ağızlar… Oğlunun üzüntüsünü gören baba, gözlerinin önünde akıp giden nehri gösteriyor ve anlatıcının konuşmasını KÖPÜREN, GİRDAPLANAN, ÇALKALANAN ve ÇARPIŞAN nehre benzetiyor. Böylece çocuk, nehir gibi konuşmayı, eşsiz bir armağan olarak cebine koymayı, ilerleyen günlerde okulda en sevdiği yeri, gururlu nehri anlatmayı başarıyor. Bu yeni imgeyle sınıfta yepyeni bir iletişim dili yaratıyor ve kendini ifade etme, olduğu gibi kabul görme olanağı buluyor.

“Nehir Gibi Konuşurum” güçlü duyguları, çatışmaları doğanın içinden imgeler kullanarak aktaran kısacık bir anlatı. Her iyi çocuk kitabında olduğu üzere metin görsel el ele gidiyor. Sydney Smith gerek renk seçimiyle gerekse netliğin kaybolduğu, flu çizgilerden oluşan desenlerle çocuğun içinde bulunduğu çatışmayı, güvensizliği, sınıfın içinde kendisini değersiz hissetmesini olduğu gibi okura geçiriyor.

Kekeme bir çocuğun çektiği yalnızlık ve iletişim kurma güçlüğüne şefkatle ve onarıcı bir şekilde yaklaşan bu kitabın okul öncesi ve ilköğretim öğrencilerine verecek güçlü bir mesajı var. Öğretmenlerin ve ebeveynlerin gözünden kaçmamasını diliyorum.

                                                                                                             

Künye

Nehir Gibi Konuşurum

Yazan Jordan Scott

Resimleyen Sydney Smith

Çeviri Gonca Özmen

Kırmızı Kedi Çocuk

* Bu yazı ilk kez 13 Ocak 2022 tarihinde Parşömen Sanal Fanzin'de yayımlanmıştır. 

Şefkatli Ebeveyn İpuçları: 39

 Bilmek isteyen yola çıkar. 

Şefkatli Anne Günlükleri'ni yazmak, ebeveynlik amaçlarımı, önceliklerimi belirlememe, düşüncelerimin ve eylemlerimin farkına varmamı sağlıyordu. Sura Hart alıntıları bitince, sanki ters yönde yürümeye başlamışım gibi bir düşünce gelip çöreklendi içime. Yeniden konu üzerine düşünmek, yazı yoluyla düşüncelerimi tasnif etmek, eylemlerimin farkına varmak istedim. İşbu sebeple www.nonviolentcommunication.com sitesinde ücretsiz yayımlanan haftalık ipuçlarının rehberliğinde yeni bir günlüğe başlıyorum.

İpuçlarının çevirisi bana ait.

Şefkatli ebeveyn ipuçları 

Niyetiniz iletişimin en önemli parçasıdır. 

İletişimdeki niyetinizi fark edin. Kendinize sorun. "Söylemek üzere olduğum şey bağlantıyı sağlayacak mı, koparacak mı?"

Haftanın mindful alıştırması 

Bağlantıyı arayın, önce, sonra, daima. 

Ben ne düşünüyorum? Nelere dikkat edeceğim? 

İletişimin temel anahtarı kelimeler elbette. Ancak kelimelerin arkasındaki vurgu, niyet, ima, beden dilimiz (elimizin kolumuzun nerede durduğu, mimik) kelimelerin anlamlarının ötesinde bir etki yaratıyor. Hayat gailesi içinde yorgun argın eve gidip çocuğa bir şeyler anlatmaya, ikna etmeye, ilgilenmeye çalışmak her zaman kolay değil. Duygu durumu çalkalanmaya müsaitse ufacık uyaranların kendisini yoldan çıkarabildiğini deneyimlemeyen ebeveyn sanırım yoktur. Yeni duyduğum bir mindfulness bilgisi, nefes al, tepki vermeden önce düşün'ün dışında işlevsel bir ipucu sundu bana. Paylaşayım. 

Hepimizin içinde üç seviyede savunma mekanizması var. Biri düşünen beyinden geliyor, diğerleri ilkel beyinden. İlkel beyin, saldırı altında bize iki yol sunuyor: 

savaş ya da kaç (bağır ya da küs, uzaklaş)

donma ( elim kolum bağlı, hiçbir şey yapamıyorum. uygularım, tepkilerim donuyor)

Bunlar bizim sürüngen beynimizden kaynaklı tepkiler. Uyaranlar karşısında tepkiselleşmemizin sebebi de tam olarak bu. O esnada bize saldırı altındasın diyen ilkel beyni her şeyin yolunda olduğuna ikna etmek için etrafını gözlerinle izlemek bize "tehlike yok, güvendesin" diyen minicik bir anahtar. Gözlerinle mekânı izlemek, nesnelere, renklere bakmak zihni sakinleştiriyor. "Evet ben yine evdeyim, buradayım, tehlike yok," demek, dilimizin ucuna geleni söylememek için zaman kazanmak, gözleri devirerek anlamca olumlu ama samimiyetsiz nasihatler vermekten, "O kadar konuşuyorum, dil döküyorum, anlamaya çalışıyorum, bana ters davranıyor," demekten çok daha makûl. Denemeye değer.

Bir olay olduğunda hemen bir söz söylemem gerekmiyor. Çocuğum canını sıkan bir olay anlattığında hemen akıl vermem, çözüm yolu bulmam, tamir etmeye çalışmam gerekmiyor. Çoğu zaman çocuk kendi için güvenli alana gelene dek biriktirdiği tüm olumsuz duyguları, düşünceleri püskürtmek ve rahatlamak istiyor. Gelecek sefer yangına körükle gitmek yerine beklemeyi denediğimizde neler değişecek kim bilir. Söylemek üzere olduğum şey, mevcut durumun şiddetini arttıracak bir katalizör mü olsun istiyoruz, her şey bittiğinde bize sarılıp iyi ki yanımdasın, sen olmasan çözemezdim demesini mi? Olaylar bizim dışımızda seyrediyor elbette ama her zaman bir seçim gücümüz var. Ve bizim seçimlerimiz onların kriz anlarını nasıl yöneteceğini de belirliyor esasında. 

Her zaman bunu yapabilecek güçte olmayabiliriz. Ama o zaman bile ağzımızdan çıkan sözcüklerin öznesinin o olmamasına dikkat edebiliriz. Şunu kastediyorum. "Şu anda kendimi çok çaresiz ve üzgün hissediyorum." İlgim ve sözcüklerim beni gösterdiğinde bağlantı kurmak, onu herhangi bir şeyi yapmak/yapmamakla itham etmiyor. Kendi duygularımın sorumlusu benim. Şimdi bir mola almaya ihtiyacım var. Bunu yaptığımda yazının başında bahsettiğim düşünen beynim devrede. Ben düşünen beyni sahneye davet ettiğimde muhtemelen o da kendi düşünen beyniyle bağlantıya geçecek ve diyalog başlayacak. 

Yeni yıl için kendimize davetimiz düşünen beynimizin elini daha sık tutmak olsun o zaman.