Darwin'in Dünyayı Değiştiren Muhteşem Gezisi *

Alan Gibbons’ın yazıp Leo Brown’un resimlediği Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan yayımlanan “Charles Darwin” kitabı, Darwin’in HMS Beagle gemisiyle yaptığı ve “Türlerin Çıkışı” başta olmak üzere pek çok kitap ve evrim teorisinin doğumuna vesile olan gezisini anlatan, kurgu bir günlüktür.

Günlüğün yazarı 10 yaşındaki James Kincaid, kurmaca bir kahraman. Öksüz olduğu için amca ve yengesiyle yaşayan James,  onlara yük olduğunu fark edince kaptan Robert Fitzroy’un HMS Beagle adlı gemisinde gönüllü tayfa olarak çalışmaya başlıyor. Geminin mürettabatında Charles Darwin de var. Tıp ve teoloji eğitimi sırasında doğaya ilgi duymaya başlayan doğa tarihçisi Darwin, bilinmeyen yerlerdeki hayvan ve bitkileri incelemek için geminin doğa bilimleri uzmanı olarak kadroda yerini alıyor. Uzun süren gemi yolculuğu, denize hiç de alışkın olmayan Darwin için oldukça zorlayıcı. Bununla beraber ilk kez karaya çıktıklarında gördüğü değişik türler onu heyecanlandırıyor. Bu deneyimi kör bir insanın gözlerine yeniden kavuşmasına benzeten Darwin, gördüğü değişik türler hakkında notlar alır, ayrıntılı resimlerini çizer, kimi canlılardan örnekler alarak alkol dolu kavanozlar içerisinde muhafaza eder. Küçük James’in kendisini ilgiyle izlediğini fark edince defterlerinden birisini ona hediye eder ve onu günce tutmaya teşvik eder. Bizim kitap olarak okuduğumuz da bu kurmaca kahraman James’in yazdıklarıdır ve gerçek kişi ve olaylara dayanmaktadır.

Söz konusu sefer, İngiliz kraliyet donanmasına ait HMS Beagle’ın ikinci seferidir. Aralık 1831’de başlayan sefer Ekim 1836’ya kadar yaklaşık beş yıl sürer. Güney Amerika, Falkland Adaları, Galapagos, Tahiti, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve Avustralya’yı kapsayan yolculuğun iki amacı vardır: savaş ve ticaret için deniz haritası çıkarmak ve bilinmeyen yerlerdeki hayvan ve bitkileri incelemek. Yolculuğun sonunda her iki amaç doğrultusunda büyük başarılar elde edilir.

James’in günlüğü bize 1830lu yılları, gemideki yaşamı, Darwin’in ileride Evrim Teorisini geliştirmesine yardımcı olacak gözlemlerini, keşiflerini ve çalışma yöntemlerini aktarır. Darwin yola çıktığında teoloji eğitimini bitirmiş, döndüğünde köy rahibi olmaya niyet etmiş 22 yaşında genç bir adamdır ancak yolculuk onu değiştirir, jeoloji ve doğa bilimine duyduğu tutku giderek artar.

Yolculuk boyunca incelediği fosiller, karşılaştığı türler ve onların çevreyle uyumu üzerine yaptığı gözlemler neticesinde bir soru zihnini özellikle kemirmektedir: “Nasıl oluyor da geçmişteki ve günümüzdeki hayvanların bazı özellikleri bu kadar çok benzerken bazı özellikleri bu kadar farklı olabiliyor?”

Galapagos Adaları’na vardığında ilk kez insanlarla karşılaşan kuşlar, iguanalar ve dev kaplumbağalar ile yaptığı deneyler ve gözlemler neticesinde onların Avrupa kıtasında yaşayan akrabaları gibi insanları korkutmayı öğrenmediğini, bu kalıtsal içgüdüyü geliştirememiş olmadığını düşünür.

İspinoz kuşlarının coğrafyaya göre değişen beslenme alışkanlıkları, bu beslenmeyi kolaylaştıracak biçimde şekillenen gagaları özellikle dikkatini çeker. Döndüğünde hâlâ tanrıya inanmaktadır ancak içinde, Eski Ahit’in dünyanın yaratılışıyla ilgili tüm gerçeği anlatmadığına dair şüpheler uyanmıştır. Gezide gördüklerini anlattığı “Araştırma Günlüğü” kitabı çok ses getirir ancak doğal yaşamın harikalarını anlatmak Darwin’e yetmez. Onları açıklamak da ister ve meşhur Evrim Teorisi’ni ortaya koyar.

“Charles Darwin” çocuklara Darwin’in dünyayı değiştiren muhteşem gezisini, onun doğal hayat ile ilgili gözlemlerini, bu gözlemler neticesinde geliştirdiği Evrim Teorisi’ni anlatmak üzere yazılmış bir kitap. 1830lu yılların gemi yaşamına dair çizimler, sayfa kenarlarında yer alan dönemin denizcilik aletleri ve Darwin’in orijinal çizimlerinin kopyaları kitabı daha da ilgi çekici kılıyor.

Anlatının sonunda yer alan dokuz bölüm yer alıyor.

Sonra Ne Oldu? bölümünde yolculuktan sonra Darwin’in özel yaşamı, yazdığı kitaplar ve Evrim Teorisi’ne dair bilgiler ve Darwin’in orijinal çizimlerinin kopyaları yer alıyor.

"HMS Beagle bölümünde geminin teknik özellikleri, ayrıntılı çizimleri ve seferleri üzerine bilgiler veriliyor.

Darwin’in Yolculuğunun Rotası bölümünde ise geminin rotası, uğradığı duraklar, yolculuğun asıl amacı ve yolculuk esnasında gerçekleşen belli başlı olaylar kronolojik sırayla özetleniyor.

Denizde Yaşam bölümünde 19. yüzyıl denizciliği, denizcinin yaşamı, gemideki komuta zinciri, gemideki işler, sağlık, uyku, cezalandırma, gemide yemek gibi genel bilgiler veriliyor.

Darwin’in Türleri bölümünde Darwin’in numune toplama ve saklama, tanımlama yöntemleri, Darwin’in İngiltere’ye yolladığı mektuplar ve numuneler üzerine bilgiler veriliyor.

19. Yüzyıl Bilim İnsanları ve 19. Yüzyıl Diğer Bilim İnsanları bölümlerinde başta jeoloji, zoolog ve doğa bilimciler olmak üzere devrin bilim insanları üzerine kısa kısa bilgiler yer alıyor.

Nesli Tükenen Hayvanlar bölümünde neslin tükenmesi fikri, sebepleri, doğal seleksiyon ve adaptasyon kavramlarından bahsediliyor ve örnekler veriliyor.

Sözlük Bölümünde ise kitap boyunca çocuk okurun karşılaştığı yabancı kelimeler tanımlanıyor.

Bu sayede Darwin’in hayatı, bilimsel çalışmaları, Evrim Teorisi, HMS Beagle hakkında eksik parça kalmıyor. Yer yer fazla teknik bilgi aktarılması çocuk okurun okuma zevkini sekteye uğratabilir diye düşünüyor, çocuklara evrimi anlatabilmek için uygun bir kaynak olarak gördüğüm “Charles Darwin” kitabını konuya ilgi duyan yetişkinlere öneriyorum.

Charles Darwin

Yazan Alan Gibbons

Resimleyen Leo Brown

Çeviren Demet Uysal

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

10+ yaş

* Bu yazı 15/09/2018 tarihinde Yeşil Gazete'de Çocuklar İçin Yeşil Kitaplar bölümünde yayımlanmıştır.