Bu yazı, 13-17 Mayıs tarihleri arasında Çanakkale'de gerçekleştirilen Çanakkale Masalcılar Buluşması'nın konuğu Bülent Genç'in "Bülent Genç ile Türküler ve Öyküler" başlıklı atölye çalışmasından alınmıştır.
Bursa yöresine ait Zeytinyağlı Yiyemem Aman türküsü, 2 Kasım 1954 tarihinde İhsan Kaplayan kaynak gösterilerek Muzaffer Sarısözen tarafından derlenmiştir. (THM repertuar numarası:1133)
Marshall Planı, 2. Dünya Savaşı sonrası 1947 yılında önerilen ve 1948-51 yılları arasında yürürlüğe konan ABD kaynaklı bir yardım paketidir. Aralarında Türkiye'nin de olduğu on altı ülke, bu plan uyarınca ABD'den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.(1)
ABD geçmiş yıllardan beri dünyanın en büyük mısır üreticisi ülkesidir. ABD, birikmiş mısır dağlarını eritmenin bir yolu olarak mısırözü yağı ihracatını keşfetmiştir. Marshall yardımının koşullarından biri Türkiye'nin ABD'den mısırözü yağı almasıdır.(2)
Buna koşut olarak Türkiye'de ilk margarin fabrikası kurulur. Yine aynı dönemde yüz binlerce zeytin ağacı sökülerek bir katliam yapılır. Kalan zeytin ağaçlarından elde edilen zeytinyağının büyük bölümü ABD tarafından Dolar karşılığı alınır ve mısırözü yağı TL karşılığı satılır.
Türk insanı zeytinyağından soğutularak mısırözü yağına ve margarine alıştırılır. Bu amaçla zeytinyağı ısınırsa kanser yapar gibi yalanlar uydurmaktan geri kalınmaz. Hâlbuki zeytinyağı halk ağzındaki deyişle dumanlaşma derecesi en yüksek (en zor yanan) sıvı yağlardan biridir.
Bununla da kalınmaz kötülemek için "Zeytinyağlı giyemem aman/ Basma da fistan giyemem aman...") diye türkü sipariş edilir ve ülkenin en popüler türküsü yapılır.
Katı yağ/ margarine mahkûm edilen halk 20, 30 yılda bir kaşık yağa bile muhtaç hâle getirilir. Basma giyen kadınlar plastik giysilerle tanıştırılır.
kaynak:
(1)wikipepedia
(2)Yeni Sömürgecilik Açısından Gıda Emperyalizmi, Osman Nuri Koçtürk, Toplum Yayınları, 1966
Bülent Genç
Türkü sözleri
Zeytinyağlı yiyemem aman
Basma da fistan giyemem aman
Senin gibi cahile ben
Efendim diyemem aman
Kaldım duman içi dağlarda
Sevgili yârim nerelerde
Kara üzüm asması
Ah yeşil olur yazması
Ben yârimden ayrılmam
Ah mevlam kara yazı yazmasın
Kaldım duman içi dağlarda
Sevgili yârim nerelerde
Asmadan üzüm aldım
Sandıkla çeyiz sardım
Verin benim yârimi
Annemden izin aldım
Kaldım duman içi dağlarda
Sevgili yârim nerelerde
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder